BEZIELDE STRUCTUREN
Vandaag (27-5-2021) opent er in WG Kunst een nieuwe expositie. Keramische objecten en pastel schilderijen van Joop Haring. Ik ben er al vroeg bij in de hoop hem te spreken. Dat blijkt te lukken. Zijn werk roept namelijk vragen bij me op. En die kan ik hem nu stellen.
Soms is het een voordeel om niets te weten over het werk in een expositie en er je eigen fantasieën bij te mogen hebben. Een andere keer ben je blij met wat toelichting omdat het werk vragen oproept.. Zoals nu bij het werk van Joop Haring.
Het eerste wat me bij binnenkomst opvalt is de harmonie die er heerst tussen al die samen gebrachte werken van de kunstenaar, zowel beelden als schilderijen. Wellicht de verdienste van de inrichters van de expositie maar het getuigt zeker ook van een eigen universum van de kunstenaar waartoe al die verschillende objecten behoren. Kennelijk bestaat er een verband tussen al die verschillende stijlen in het werk.
Tegenover de entree hangt een doek wat al direkt vragen bij me oproept. De overstroming van het eiland Marken in 1916. Links van het midden een vierkant blok wat in zee lijkt te drijven maar door zijn vormgeving totaal niet aansluit bij de verder wat impressionistische voorstelling. Pas aan het einde van mijn bezoek meen ik te begrijpen wat de kunstenaar heeft bewogen om die niet erg passende vorm in het doek op te nemen.
Het werk in de expositie laat zich gemakkelijk indelen naar de plek waar het ontstaan is. Of door geïnspireerd. Twee landen heeft de kunstenaar in de afgelopen jaren bezocht en die hebben hem uiteindelijk tot dit werk gebracht. India en Argentinië. Twee werelddelen. En daar vond hij de inspiratie die hier in beelden en doeken zijn ondergebracht en weergeven wat die vreemde culturen hem hebben gedaan. Het vreemde ontregelt je in zeker zin en dwingt je tot een hernieuwde opstelling tegenover jezelf en het eigen kunstenaarschap, lees ik in een van de boeken die de kunstenaar naar aanleiding van zijn reizen maakte.
Voordat ik de kunstenaar spreek poog ik bij een eerste rondgang door de expositie vast te stellen wat ik het meest opvallend vind. Dat valt me gelukkig niet moeilijk.
Links in de zaal zie ik vooral pasteldoeken waarin veel geel en lichtgroen aanwezig is. Steeds zie ik takken en bladeren waardoor licht valt. Een spel van licht en schaduw. Het is de natuur die hier getoond wordt, zonder tussenkomst van de mensen. In al zijn schoonheid. Door de levendigheid van licht en beweging lijken de beelden bezield. De natuur die haar goddelijke oorsprong verraadt. De doeken hebben in zekere zin een religieuze achtergrond. De wijze waarop in het Boeddhisme de natuur als goddelijk beleefd wordt en met ontzag wordt gade geslagen. Het licht is van een oneindige rijkdom en bezieling. En de kunstenaar poogt deze rijkdom in zijn doeken te vangen. Religieuze symbolen verschijnen hier en daar op de schilderijen, omgeven door die goddelijke natuur. In die oosterse traditie een harmonieuze eenheid maar voor ons nog moeilijk om in een beeld samen te vatten. De symbolen worden objekten met mathematische eigenschappen, zoals dikte, lengte en vorm. Ze verschijnen in het hemelse landschap zonder er een relatie mee aan te gaan, zoals dat in het verre Azie waarschijnlijk wel het geval is.
Een omgekeerde volgorde meen ik aan de andere wand van de galerie te zien. De erfenis die de kunstenaar uit Argentinie meenam. Je ziet er een en al vierkanten. Toch lijken de mathematische patronen gaandeweg langzaam te vervormen en op weg te gaan naar een organisch bestaan. De lijnen lopen krom, er ontstaat beweging in de vierkante vormen die als betekenisvolle, maar toch als levenloze tekens ontworpen zijn. Het is alsof de kunstenaar wil laten zien dat wat als wiskundige structuur bedacht is – de plattegrond van een nieuw gebouwde stad bij voorbeeld – na verloop van eeuwen een levende structuur ontwikkelt die aan de tekentafel ontsnapt is. Het leven zegeviert over bedachte structuren, hoe mooi ze ook zijn.
Misschien beschrijft dit precies de positie van de kunstenaar. Hij beweegt zich tussen het wetmatige, strak geordende – hij houdt ervan, alles volmaakt in zijn vorm – om vervolgens toch te neigen naar levende, bewegende vormen. Daar waar de ziel werkelijk in huist. Ze zijn verleidelijk, die evenwichtige en krachtige figuren. De herhaling van patronen, de voorspelbaarheid. Maar uiteindelijk lijkt hij te kiezen voor de organische, levende en bezielde natuur. Die nooit volmaakt is van vorm. En ook niet voorspelbaar. De liefde voor ordening, voor een wetmatige structuur blijft hem trekken. Maar uiteindelijk beseft hij dat de dode structuur, hoe mooi ook, pas echt boeiend wordt wanneer er leven in ontstaat. En boven dat leven de ongrijpbaarheid van de bezieling en de betovering van het gouden licht.
Bij mijn vertrek loop ik weer langs het schilderij van het eiland Marken. Ik begrijp nu beter wat de kunstenaar heeft willen zeggen. De vreemde kubus die daar in het water ligt, het vertegenwoordigt de behoefte om vorm te geven, te abstraheren. Het leven als het ware zelf te ontwerpen. Maar godzijdank ontdekken we dat de werkelijke verhoudingen anders liggen.
Wij zelf zijn onderdeel van een oneindig wonderlijk geheel waar de zon eindeloos over zal schijnen, ondergaan en weer opgaan. Een eindeloos groter wonder dan welke zelfbedachte harmonische constructie, hoe mooi die ook kan zijn.
C. Hordijk
Joop Haring
Dank je wel Kees voor je persoonlijke verslag en ‘verwoording’ over mijn tentoonstelling als geheel.
Ik hoop dat mensen vooral komen kijken en luisteren naar mijn aanvullende verhaal dat vooral gaat over de de betekenis van elk beeld afzonderlijk. Binnen het thema van de tentoonstelling, ‘The Golden Light’ laat ik de bezoeker ervaren wat ik zie als een verband tussen ‘religie en licht’. Dat hoofdthema heb ik op verschillende manieren benaderd, zowel in tekeningen als in sculpturen.
Het boek ‘The Golden Light’ – Varanasi, India ,dat op de tentoonstelling verkrijgbaar is (20,-) , vertelt inhoudelijk hier meer over.
Ook het boek ‘The Organic Square’ – La Plata, Argentinië houdt een pleidooi voor organische architectuur.
Kom kijken! Joop Haring